Жилд нэг удаа даатгалын төлбөр төлөөд зээлийн эрсдэлээс сэргийлэх боломж бий

Манайд ихээхэн тохиолддог зээлийн эрсдэлийн нэг төрөл бол гэнэтийн осолд орсны улмаас зээлээ төлөх боломжгүй болох явдал юм. Зөвхөн орон сууцны зээлийн хувьд тухайн зээлдэгч нь гэнэтийн осолд орсны улмаас амь насаа алдах, эсвэл хөдөлмөрийн чадвараа алдсаны улмаас зээлээ төлж чадахгүй санхүүгийн дарамтанд орохоос сэргийлэх боломжтой байдаг. Зээлийн эргэн төлөлтийг тасалдуулахаас сэргийлэх одоогоор мэдэгдэж байгаа хамгийн боломжит арга нь даатгал юм. Тэгвэл даатгалын ач холбогдлын талаар та хэр сайн мэдэх вэ? Магадгүй таны эргэн тойронд хэзээ нэгэн цагт тохиолдож байсан, эсвэл энэ тухай сонсож байсан ч төдийлөн анхаарч, анзааралгүй өнгөрч байсан бодитой хийгээд чухал жишээг энд дурдъя. Даатгалтай болон даатгалгүй байснаараа бидний амьдралд ямар ялгааг авчирдгийг үүнээс харж болно.

Жишээ 1. Гэр бүлийн хоёр ослын улмаас нас барж, үр хүүхдээ, эцэг эхээ орхин одсон бөгөөд ард үлдсэн гэр бүл нь орон сууцыг нь өвлөн авсан ч зээлийг үргэлжлүүлэн төлөх боломжгүй тул байраа алдах эрсдэлд орсон. Гэр бүлийн хоёрын хувьд зээл авсан даруйдаа даатгалд хамрагдсан байсан боловч хоёр дахь жилээсээ эхлэн даатгалыг илүү зардал гэж үзэн даатгал хийлгээгүй байна. Хэрвээ даатгалаа тогтмол төлж байсан бол зээлээ хаалгаж байраа алдахгүй байх бүрэн боломжтой байсан.

Жишээ 2. Орон сууцны зээлтэй харилцагч өөрийн ажлын байран дээрээ үйлдвэрлэлийн осолд өртөн хөдөлмөрийн чадвараа алдсан бөгөөд даатгалаа тухай бүрт нь хийлгэн сунгуулдаг байсан тул зээлийн үлдэгдлээ даатгалын компаниар бүрэн төлүүлсэн байна.

Дээрх 2 жишээ бол утга, үйл явдлын хувьд төстэй боловч үр дүн нь тэс өөр жишээ. Гэнэтийн зүйл учрахад бэлэн байхыг хүссэн хүсээгүй нийгэм биднээс үргэлж шаардаж байгаа энэ үед бид ядаж л хоёр дахь жишээ шиг өөрсдөө шийдвэрлэх боломжтой асуудлыг хойш тавих хэрэг бий юу?

Даатгалын компани таны өөрийгөө болон өөрийнхөө эд хөрөнгийг үнэлсэн үнэлгээний үнийн дүнгийн асар бага хувь буюу 0.1-3 хүртэлх хувийг даатгалын хураамж болгон авч даатгалын санг бүрдүүлдэг. Тэрхүү сангаас эрсдэлд орсон харилцагч нарынхаа нөхөн төлбөрийг олгох зарчмаар ажилладаг. Өөрөөр хэлбэл өнөөдөр танд эрсдэл тулгараагүй бол таны болон бусад харилцагч нараас бүрдүүлсэн мөнгөөр эрсдэл учирсан өөр нэг харилцагчид тусална. Магадгүй та маргааш ямар нэг эрсдэлд орвол мөн л бусад харилцагч нар танд тусална. Тиймээс зарим харилцагч нарын гаргадаг “даатгалын төлбөрөө байнга төлдөг ч ашиглаж байгаагүй” гэх гомдол нь огтхон ч асуудал биш гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ирээдүйд учирч болзошгүй хэлж ирдэггүй тэрхүү эрсдэлийн улмаас үүссэн санхүүгийн хямралыг хүндрэлгүйгээр даван туулахад туслах нь даатгалын зарчим. Даатгалд хамрагдана гэдэг нь ямар нэг байдлаар түүнээс ашиг хүртэнэ гэсэн үг бус, харин танд эрсдэл тулгарсан үед түүнийг даван туулах, таныг амьдралаа хэвийн үргэлжлүүлэх боломжийг олгох үйл ажиллагаа юм.

Харилцагч нэг дороос санхүүгийн бүх үйлчилгээг хамгийн хямд үнээр авах боломж бүрддэгээрээ банкаар даатгал хийлгэх нь илүү давуу талтай.  Банкны хувьд үзүүлж буй бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нэр төрлийг нэмэгдүүлж, нэмэлт орлогын эх үүсвэртэй болдог бол даатгалын компаниуд банкны өргөн сүлжээ, дэвшилтэт технологи бүхий дэд бүтцийг ашиглан үйл ажиллагааны нэмэлт зардалгүйгээр шинэ зах зээл дээр ажиллах боломжтой болдог. Уг үйл ажиллагаанаас хэмнэсэн тэрхүү зардлаа харилцагчийн төлөх даатгалын хураамжаас суутгаснаар харилцагч зах зээл дээрх үнээс илүү хямдаар даатгалд хамрагдах боломж бүрддэг. Банк болон даатгалын нэгдэл буюу Bank + Insurance гэсэн хоёр үгний нийлэмжээс үүссэн Банкашуранс (Bancassurance) гэх энэхүү үйлчилгээ нь банк өөрийн салбар нэгжээр дамжуулан банкны харилцагч нарт даатгалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээг санал болгон ажиллахыг хэлж байгаа юм. Банкашурансын үйл ажиллагаанд гурван тал (харилцагч, банк, даатгал) оролцож, тэдгээрийн харилцааг зохицуулж байдаг бөгөөд бүх оролцогч талуудад ашиг тустай үйлчилгээ гэдгээрээ онцлогтой.

Банкны хувьд даатгалын бүтээгдэхүүн зарж борлуулсныхаа төлөө зөвхөн шимтгэл авдаг ба даатгалын үндсэн үйл ажиллагаа болох хураамжийн хувь хэмжээг тогтоох, нөхцөл боловсруулах, ялангуяа нөхөн төлбөртэй холбоотой ямарваа нэг шийдвэр гаргах болон түүнд нөлөөлөх боломжгүй байдаг. Таны сонголтыг хөнгөвчлөхийн тулд банк хамгийн сайн гэсэн даатгалын компаниудтай хамтран ажиллах гэрээ байгуулж, цогц үйлчилгээг нэг дор үзүүлдэг юм. Өөрөөр хэлбэл, банк таны өмнөөс даатгалын компаниудыг сонгон, таны өмнөөс сайн гэрээг хийж хамтран ажилласнаар харилцагчийг буруу сонголт хийснээр эрсдэл хүлээхээс сэргийлж байдаг. Даатгал болон банкны ижил тал нь хоёулаа харилцан итгэлцлийн хүрээнд ажилладаг. Тиймээс нэг талаас үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага харилцагчийн итгэлийг дааж, хариуцлагатай хандах, нөгөө талаас харилцагч даатгалын компаниа маш няхуур, зөв сонгох нь чухал юм.