Нүүрс ховордох цагаар үнэ нэмэгдэв
Шаргал навчисын үзэмж орчлон ертөнцийг чимж, хүүхэд хөгшид хааяахан гадаа нарлан суудаг намрын налгар өдрүүд нэг л мэдэхэд ард хоцорно. Тиймээс нийслэлчүүд өвлийн бэлтгэлдээ анхаарч эхэлжээ. Хүйтний улирал хаяанд ирж буй энэ үед нийслэлийн хүн амын 70 гаруй хувийг эзлэх гэр хорооллын айл өрхүүд түлээ нүүрсээ базаахаар зэхэж байна. Тиймээс жилийн жилд хүйтний эрчээ даган "чангардаг” түлээ, нүүрсний үнэ ханш ямар байгааг сурвалжлахаар Цайз захын ойр орчмын түлээ, нүүрсний цэгүүдийг зорьсон юм. Уламжлал ёсоор бол намрын цагт түлээ, нүүрсний үнэ хамгийн хямд байх бөгөөд иргэдийн худалдан авалт ихэсдэг аж. Эрэлт ихсэхийн хэрээр нүүрсний үнэ ханш өсч, тэр дундаа Налайхын нүүрс эрэлт ихтэй байдаг талаар ченжүүд ярьсан юм. Харин шинэ жилийн дараагаар нүүрсний үнэ буурч эхэлдэг аж. Тэгвэл намрын сар дөнгөж гарахтай зэрэгцэн нүүрсний үнэ аль хэдийн нэмэгджээ. Тодруулбал, Цайз захад "ЗИЛ- 130” машин буюу таван тонн нүүрс 480-550 мянган төгрөг, зургаан ковш нүүрс 360-380 мянган төгрөг, гурван ковш буюу том "портер” нүүрс 250- 300 мянган төгрөг, хоёр ковш буюу жижиг "портер" нүүрс 180- 200 мянган төгрөгийн ханштай байлаа. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 20-30 мянган төгрөгөөр өссөн гэсэн үг. Харин жижиглэнгээр буюу том шуудайтай нүүрс 4500, жижиг нь 1800-3000 төгрөгийн ханштай байв. Хэрэв арваас дээш авсан тохиолдолд 2500 төгрөг болгон хямдруулдаг аж. Хар мод, нарс, хуш зэргийг 3000-6000 төгрөгөөр борлуулж байсан бөгөөд өнгөрсөн жилийнхтэй адил үнэтэй байна гэж иргэд ам сайтай байсан юм. Ченжүүд нүүрсээ долоо хоногт хоёр удаа татдаг бөгөөд наймааны оргил үеэр 3-4 удаа татах тохиолдол ч гардаг гэнэ. Цайз захын ойролцоо олон жил түлээ нүүрс зарж буй Б.Батбаяр "Энэ жил худалдан авалт муу байна. Уг нь жил бүрийн өдийд хүний хөл тасардаггүй юм. Нүүрсний үнэ хямдхан байдаг энэ үеэр хүмүүс түлээ нүүрсээ базаадаг.
Энэ жил яасан юм бүү мэд. Хүмүүс бага багаар нь ганц хоёр шуудай нүүрс, мод авч байна. Одоогоор Багануурын нүүрс л орж ирсэн. Алаг толгой, Налайхын нүүрс хараахан орж ирээгүй. Налайхад хоёр гуравхан цооногоос нүүрс татаж байгаа учир үнэ нь хоёрхон хоногийн дотор өсчихлөө. Ноднингийн өдийд жижиг "портер” нүүрс 140-160 мянган төгрөгийн үнэтэй байсан бол өнөөдөр 160-190 мянган төгрөгийн хооронд байна” гэсэн бол нүүрсний ченж Х.Цэндсүрэн "Энэ жил нүүрс ховор байна. Одоохондоо Налайхын уурхайн ам нээгдээгүй. Ганц хоёрхон газраас нүүрс татаж буй. Тиймээс Багануурын нүүрсийг 180 мянган төгрөгөөр зарж байна. Цаашдаа уурхай үнээ нэмбэл бид ч бас нэмнэ” гэв.
Мөн Л.Дорж "Сүүлчийн таван жил Цайз захыг бараадан нүүрс зарж байна. Нүүрсний үнэ жилээс жилд өсч байна. Ченжүүд үнээ нэмээд байгаа юм биш. Аман дээрээ нэмээд байгаа хэрэг. Хүйтний эрч чангарахаар улам нэмэгдэнэ. Одоохондоо нүүрс худалдаж авч байгаа хүн цөөн байна. Мод их түлж байгаа” гэлээ. Харин Баянзүрх дүүргийн иргэн Д.Должин "Хүйтрэхээс өмнө түлээ, нүүрсээ авчихвал хямд байдаг юм. Ингэхгүй бол захууд хүмүүсийн хөлд дарагдаад наймаачид ч тэр чинээгээрээ үнээ нэмчихээд, буулгадаггүй юм. Манайх өвөлдөө гурван "портер” нүүрс түлдэг. Өнгөрсөн жил 160 мянган төгрөгөөр портер нүүрс авсан. Харин энэ жил 20 мянган төгрөгөөр өсчихсөн байна. Ченжүүд хүйтрэх тусам үнээ улам нэмдэг” гэсэн бол Б.Болорчимэг "Нүүрсний үнэ өвлийн ид хүйтнээр өсдөг гэдгийг хүн бүр мэднэ.
Өнөөдөр 250 мянган төгрөгөөр зарж буй нэг машин нүүрс өвөл 350 мянган төгрөг болдог. Тиймээс л эртхэн нөөцөлж авдаг” гэв. Мөн иргэн Д.Онон "Хүйтрэх тусам нүүрсний үнэ өсдөг нь нууц биш шүү дээ. Тиймээс ээжийнхээ тэтгэврийг зээлээд нүүрсээ авдаг. Ченжүүд энэ жил нүүрс хямд байна” гэж яриад байх юм. Ард иргэдийн нүдэнд "хямд” үнэ нь харагдахгүй юм. Нялх хүүхэдтэй болохоор нүүрс түлэхээс өөр аргагүй. Өвөлдөө 3-4 машин нүүрс түлдэг” гэсэн юм. Гэтэл уурхайн аман дээр нүүрсний ханш ченжүүдийн зарж буй үнээс хэд дахин бага байна.
Тодруулбал, Багануурын уурхайгаар жишээ авахад олборлож буй нэг тонн нүүрсний үнэ 27500 төгрөг атлаа айлуудын зууханд орохдоо долоо дахин нугалсан өндөр үнэ хүрч байна. Налайхын уурхайн аман дээр нэг тонн нүүрс 25000-30000 төгрөгийн үнэтэй байгаа аж. Энэ талаар нүүрсний ченж Б.Батбаяраас тодруулахад "Саяхан налайхын уурхайд нэг ковш нүүрс 25000 мянган төгрөг байсан. Гэтэл өчигдөрхөн 45000 мянган төгрөг болчихсон, "портер”-т гурван ковшийг хийхэд тэвшнээс дээш гардаг бөгөөд ийм хэмжээтэй нь уурхайгаасаа 135 мянган төгрөгөөр гарна гэсэн үг. Бид машиндаа 2-3 хонож, дугаарлан байж уурхайн амнаас нүүрс авдаг. Машины шатахуун, хоол ундны зардал гээд тооцвол тийм их хэмжээний ашиг унадаггүй” гэж тайлбарласан юм.
Д.МӨНХ-ЭРДЭНЭ
Санал болгох
